Interview | Mirjam Bekker-Stoop

De afgelopen twee decennia heeft Mirjam Bekker-Stoop veel waardevolle herinneringen mogen opdoen als directeur van stichting Open mind. De reizende buiten- en binnen exposities met randprogrammering van Open mind geven een stem en gezicht aan beladen thema’s en doorbreken taboes. Deze taboes worden voelbaar gemaakt door het gesprek aan te gaan, te luisteren en de ervaringsverhalen vast te leggen via portretten en verhalen. Dit interview onthult het ontstaan van de eerste expositie. Ontdek de kracht van kunst, het aangaan van gesprekken en het vastleggen van ervaringsverhalen hieronder. 

Waarom heb je stichting Open mind opgericht? 

Tweeëntwintig jaar geleden had ik mijn vader aan de telefoon, die met de mannen van de Lions Club, in het kader van een sociaal-maatschappelijk uitje naar het asielzoekerscentrum Schalkhaar in Overijssel ging. Het was een jolige boel, maar toen hij me ‘s avonds belde was zijn stemming volkomen omgeslagen. In dat centrum zaten wel 700 mensen van 65 verschillende nationaliteiten. Veel mensen zaten hier dicht op elkaar. Gezinnen deelden kamers met alleenstaande mannen en vrouwen. Sommige mensen zaten al 10 jaar te wachten zonder enig uitzicht. Werken of naar school mochten ze niet. Mijn vader was helemaal kapot van wat hij daar had gezien. Dat zette mij aan het denken over mijn eigen beeld van asielzoekers. Een beeld dat voornamelijk was gevormd door de negatieve berichtgevingen in media en nogal beperkt bleek.

Een rondleiding in Schalkhaar bracht me in contact met liefdevolle en intelligente mensen die me vertelden over de horror van hun herinneringen, de pijn, hun verdriet, het gemis, maar dat vluchten voor hen geen keuze was. Je vlucht echt niet zomaar je land uit. Het zien van deze mensen en het horen van hun verhalen raakte mij diep. Ik zag ineens de mens achter het woord asielzoeker en ik dacht, dit moet heel Nederland zien en horen. Mensen moeten kennis maken met de individuele verhalen van deze groep asielzoekers.  Zo ontstond stichting Open mind en het eerste project ‘50 ontmoetingen’.

Wat heb je geleerd van dit eerste project?

Door mijn kennismaking met deze groep leerde ik hoe zorgvuldig je met je oordeel over mensen moet omgaan en dat verdiepen in anderen empathie creëert. Wanneer je met iemand in gesprek gaat en ook echt luistert, dan begrijp je diegene beter. We leven vaak in onze eigen bubbel. En het verlaten van je eigen bubbel, ongeacht je genderidentiteit, geaardheid, culturele achtergrond of woonplaats, verrijkt je perspectief. Het geeft meer inzichten en het brengt rust, omdat je de wereld om je heen beter leert begrijpen. Dit is de kern van Open mind geworden en heb ik dankbaar meegenomen in mijn verdere leven en alle projecten daarna.

Wat voor resultaat hebben de projecten in een gemeente/locatie?

We meten ons bereik en onze impact kwantitatief door het aantal passanten te meten die in aanraking komen met onze exposities. Onze kwalitatieve impact meten we door geportretteerden voor en na deelneming en mensen voor en na het zien van een expositie te bevragen over hun ervaringen en de impact die het project op hen heeft gehad. 

Een van de belangrijkste inzichten die ik zelf geleerd heb en wat we ook van gemeenten terugkrijgen is, dat er met het plaatsen van onze exposities mensen bereikt worden die normaal niet met deze thema’s in aanraking komen. Het opent onverwachte gesprekken, zoals bij de expositie OPEN over depressiviteit in het regenachtige Vondelpark in Amsterdam, waar passanten dagelijks verhalen lazen en waardevolle gesprekken ontstonden. Zo sprak ik een dame die met haar hondje was gaan kijken, ze gaf aan iedere dag langs te komen om een ander verhaal te lezen. Ze boden haar herkenning en erkenning. En een jongen die aan het kijken was en mij vertelde: “Ik ga hier met mijn zusje naartoe want ik wil het met haar hierover hebben.” 

Daarbij maken onze projecten een problematiek zichtbaar en geef je ruimte aan dat het er mag zijn, door de portretten en verhalen in de openbare ruimte te plaatsen, als onderdeel van de samenleving. Zo zag ik voorbij lopende queers opveren en gaan stralen bij het zien van de kleurrijke portretten en verhalen van ons project ‘Legale Liefde’, op plekken waar je normaal de erkenning van je eigen persoon niet zo snel krijgt.

Hun bereidheid om hun persoonlijke verhaal te delen en anderen te helpen die met vergelijkbare uitdagingen worstelen is voor mij heel inspirerend.

Wat zijn de meest waardevolle momenten die je hebt meegemaakt tijdens je werk bij stichting Open mind?

De openhartigheid van alle mensen die ik mocht interviewen was en is voor mij nog steeds hartverwarmend en waardevol. Hun bereidheid en kracht om hun persoonlijke verhaal te delen en anderen te helpen die met vergelijkbare uitdagingen worstelen is voor mij heel inspirerend. Dat wij als stichting Open mind deze dappere en krachtige mensen het gevoel kunnen geven dat ze gezien, gehoord en gewaardeerd worden, vind ik heel waardevol aan het werk wat we doen. 

Wat hoop je nog te bereiken met stichting Open mind?

Ik ben al supertrots op wat er staat, de impact die we maken en hoe we de afgelopen jaren gegroeid zijn. Maar ik heb zeker nog wensen en ik zie ook zeker nog mogelijkheden. We zijn bijvoorbeeld aan het kijken of en hoe we met onze projecten ook meer kunnen samenwerken met bedrijven, zoals we dat nu ook doen met gemeenten en zorg- en onderwijsinstellingen. Daarnaast worden de eerste stappen gezet in het oprichten van een bijzondere vriendenclub, de ‘Open mind Society’. De Open mind Society verenigt mensen die de aan orde gestelde thema’s belangrijk vinden, meer willen weten en daarin willen bijdragen. Met deze nieuwe activiteiten willen we Open mind bestendiger maken voor een toekomst waarin het blijven voeren van het gesprek met een Open mind steeds belangrijker lijkt te worden.