Elke 8 dagen wordt er in Nederland een vrouw vermoord, vaak door haar (ex-)partner en bijna altijd omdat ze besluit uit de relatie te stappen. 6 op 10 slachtoffers van femicide is omgebracht door hun (ex)partner. Vrouwen worden onevenredig vaker gedood door hun (ex-)partner of een familielid dan mannen. De expositie FEMICIDE alarmeert, informeert en geeft een gezicht aan slachtoffers van dodelijk (ex-)partnergeweld tegen vrouwen en een stem aan hun nabestaanden.
Lees de verhalen van Laura, Nadine, Nalini, Gea, Annemieke, Sharmila, Shelley, Wendy, Eva, Jolanda, Linda en Clarinda verteld door nabestaanden hieronder en bekijk de rode vlaggen en tips.
LAURA 12-08-1993 † 11-07-2018 (24) – Verhaal moeder Ineke
Veel mensen die Laura gekend hebben, prezen haar om haar ontwapenende karakter. Ze wist met iedereen verbinding te maken, en was altijd op zoek naar avontuur. Naast haar werk als verpleegkundige, hield ze ontzettend van het nachtleven. Tragisch genoeg begon daar de narigheid.
Mijn maatje
Tijdens het uitgaan ontmoette ze een dj op wie ze verliefd werd. Pas na een jaar stelde ze hem aan ons voor. Toen hij voor het eerst bij ons over de vloer kwam dacht ik: ‘Is dit nou de vriend van Laura?’ Hij was heel stil en keek vreemd uit zijn ogen. Na zijn vertrek vroeg ik aan Laura wat ze in hem zag. “Ik vind hem gewoon leuk, mam.” “Hij is mijn maatje.”
Maar hij deed zich anders voor dan hij was. Hij loog over zijn werk, reed ongevraagd in haar auto waarop Laura bekeuring na bekeuring kreeg en hij jatte geld van haar rekening. Toen Laura daarachter kwam, verbrak ze de relatie.
Stalken
Na de breuk startte het stalken. Het begon met bloemen en cadeautjes, maar al gauw stond hij constant voor haar deur en bezocht haar zelfs op werk en bestookte haar met telefoontjes en appjes. Laura wilde liever geen aangifte doen omdat ze hem wilde beschermen. Uiteindelijk, na aandringen van vrienden en familie, deed ze dat toch.
De politie vroeg haar om bewijsmateriaal van het stalkgedrag aan te leveren. Na voldoende bewijs te hebben verzameld, zette de politie hem drie dagen vast. Daarna kwam hij vrij met een contact- en straatverbod en kreeg Laura een noodknop om de politie te alarmeren als hij toch in de buurt was.
Vier dagen was het rustig en wij dachten dat het kwartje bij hem eindelijk gevallen was; het is over en uit. Tot die bewuste dinsdagavond.
Het voelde voor Laura alsof ze de stressvolle tijd achter zich kon laten. Ze besloot naar een feest te gaan en erna nog met een vriendin bij haar thuis te chillen. Maar wat zij niet wist, was dat hij haar had gevolgd en zich al die tijd onder haar balkon had verstopt. Via de buren was hij met een smoes achterom gekomen. Nadat haar vriendin de deur uit ging, is hij via het balkon haar huis binnengekomen. Wat er precies is gebeurd, blijft onduidelijk; hij gaf in totaal acht verschillende verklaringen. Maar één ding is zeker: hij bracht Laura om het leven omdat hij niet kon accepteren dat ze niet met hem verder wilde.
Machteloos
Op woensdagmiddag waren mijn man en ik aan het lunchen, toen hij in nieuws las dat er een jonge vrouw was overleden in de straat waar Laura woonde. “Dit is Laura!”, riep hij in paniek uit. Mijn zoon belde de politie en uiteindelijk hoorden we dat het om Laura ging. We werden in het ongewisse gelaten en kregen geen kans om onze dochter te zien. Het voelde alsof mij het moederschap werd ontnomen. Laura was mijn kind, mijn alles. Ik had bij haar willen zijn, maar ik kon enkel via de media toekijken hoe mensen in witte pakken haar huis binnengingen. Ik voelde me radeloos, machteloos en verbijsterd. Het was alsof ik in een vreselijk slechte film terecht was gekomen.
Kracht en veiligheid
Laura was geen vrouw die zich zomaar liet onderdrukken; ze was buitengewoon krachtig. Helaas heeft juist die kracht tot dit tragische einde geleid. Haar verhaal, en dat van vele anderen, laat zien dat we toe moeten bewegen naar een samenleving waarin kracht en veiligheid hand in hand gaan.
NALINI 14-12-82 † 30-10-13 (30) – verhaal moeder Mala
Nalini had altijd een kalme en zorgzame uitstraling. Ze was een lief kind, dat geen vlieg kwaad deed. Toen ze in de thuiszorg ging werken ontmoette ze de man die later ons hele leven zou veranderen. Hij werkte ook als hulpverlener, maar zei tegen Nalini dat hij geneeskunde had gestudeerd. Ze was enorm onder de indruk van hem. Omdat ik benieuwd was en haar liefde gunde, nodigde ik ze samen uit. Maar ik voelde gelijk dat er iets niet klopte.
Charmeur
Hij had altijd zijn praatjes klaar, was enorm dominant en gedroeg zich als een charmeur. Op mij kwam hij over als een oplichter en ik zei tegen Nalini dat ik hem geen aangenaam persoon vond. Maar hoe meer kritiek ik op hem had, hoe dichter ze naar hem toe trok. Toen Nalini na drie jaar zwanger werd, veranderde alles. Hij wilde geen kind en drong aan op een abortus. Nalini twijfelde, maar wilde het kind toch houden. Hij verbrak de relatie.
Controleren en domineren
Na de geboorte van hun zoon kregen ze gelijk co-ouderschap. Al snel trouwde hij met een andere vrouw en veroorzaakte hij moeilijkheden in de verdeling van het ouderschap. Er waren momenten waarop hij weigerde hun zoon terug te geven aan Nalini, soms tot wel drie maanden lang. Hij bleef Nalini controleren en domineren, en sloeg en chanteerde haar. Op een gegeven moment dreigde hij de jongen te ontvoeren naar Marokko als ze niet met hem naar bed zou gaan. Ze heeft gedwongen seks met hem gehad, wat resulteerde in nog een zwangerschap.
Ik smeekte Nalini om aangifte te doen, maar ze durfde niet. Ook hield hij het paspoort van hun zoon achter en gaf deze niet terug. Toen Nalini daar melding van maakte, kreeg hij torenhoge boetes. Uiteindelijk werd er zelfs beslag gelegd op zijn salaris. Dat was het moment waarop hij flipte. Nalini belde me in paniek op. “Mama, ik durf niet naar buiten, hij staat voor de deur.” Mijn man en ik zijn twee weken bij haar in de buurt gebleven om haar te beschermen, maar het ging alsnog mis.
Niet veroordeeld
Nalini werd zwaar toegetakeld aangetroffen in haar trappenhuis, onderaan de trap. In eerste instantie leek het erop dat ze was gevallen en dat dit haar fataal was geworden, maar wij waren ervan overtuigd dat hij erbij betrokken was. In de rechtszaak gaf hij aanvankelijk toe dat hij in het trappenhuis aanwezig was geweest. En uit een reconstructie bleek dat hij heeft nagelaten om Nalini hulp te verlenen. Maar omdat de bewijsstukken te snel verwijderd zijn door de schoonmaakdienst, konden er geen sporen worden teruggevonden. Op advies van zijn advocaat trok hij zijn verklaring in. Ondanks twee jaar voorarrest, werd hij uiteindelijk niet veroordeeld voor haar dood.
Wat er die dag werkelijk is gebeurd, zullen we nooit te weten komen. Tijdens de rechtszaak kwamen we erachter dat hij zijn geneeskundediploma had vervalst, mijn onderbuikgevoelens over zijn bedrieglijke karakter bleken te kloppen.
Grote leegte
Haar ongeboren baby hebben we Norah genoemd. We missen haar en Nalini nog iedere dag. Wat het extra pijnlijk maakt, is dat ook haar zoon bij ons is weggenomen. We hebben vijf jaar gevochten voor de voogdij, maar dat is niet gelukt en hebben geen idee hoe het met hem gaat.
De advocaatkosten liepen op tot 40.000 euro. We hebben alles over gehad voor Nalini en de kans om onze kleinzoon te mogen zien. Maar uiteindelijk blijven wij, Nalini’s familie, met een grote leegte achter. De overheid zou meer moeten doen om kinderen van vermoorde vrouwen te beschermen, want wat er bij ons is gebeurd mag niemand anders overkomen.
ANNEMIEKE 18-3-1996 † 2-7-2013 (17) – verhaal moeder Tineke
Annemieke was op jonge leeftijd al enorm wijs, altijd heel rustig, lief en empathisch. Tijdens de middelbare schooltijd voetbalde ze fanatiek. Ik stond vaak trots langs de lijn en het viel me op dat er altijd een groepje jongens naar de wedstrijd keek. Een van die jongens, twee jaar ouder dan zij, werd haar vriendje. Ze was ontzettend verliefd. Maar toen hij op een verjaardag voor het eerst bij ons thuis kwam, viel het me op dat hij nauwelijks oogcontact maakte en wel heel alert elke beweging vanuit zijn ooghoeken volgde. Hij straalde diepe onzekerheid uit. Ik vond hem geen jongen voor Annemieke.
Bezorgd
Op zeldzaam openhartige momenten deelde hij stukjes van zijn moeilijke jeugd. Hij woonde periodes niet bij zijn ouders, maar bij zijn oom en tante en zei vaak geen avondeten te krijgen. Hij leek in veel opzichten verloren. Ik had medelijden met hem en nodigde hem regelmatig uit om ‘s avonds mee te eten. Toch was ik erg bezorgd over hun relatie. Iets voelde niet goed, maar Annemieke vertelde me daar nooit over.
Agressief
Eén keer heb ik een heftig conflict tussen hen gezien. Ze zouden samen een leuke middag hebben op de manege van zijn moeder en ik fietste als verrassing langs. Maar toen ik aankwam, viel Annemieke huilend in mijn armen. Hij had ruzie gemaakt en agressief met spullen gegooid. Toen ze wilde vertrekken, heeft hij haar twee uur lang stevig in een greep gehouden zodat ze niet weg kon. Ik heb Annemieke onmiddellijk mee naar huis genomen.
Ze wilde het uitmaken, maar hij smeekte haar dat niet te doen. Hij schreef een brief waarin hij zijn spijt betuigde en beloofde hulp te zoeken. Annemieke gaf hem nog een kans. Vervolgens was hij zo bang om haar kwijt te raken dat hij bijna onderdanig werd. Hij was enorm afhankelijk van haar, en volgde haar werkelijk op de voet. Het begon Annemieke te irriteren en ze nam afstand van hem. Maar hoe meer zij dat probeerde, hoe opdringeriger hij werd.
Definitief
Toen ze op een zaterdagavond boven in haar kamer besloot er definitief een punt achter te zetten, reageerde hij verrassend kalm. Ze kwamen samen met betraande ogen beneden, en hij vertelde dat hij naar huis ging om te eten. Het voelde onwennig dat hij ineens niet meer bij ons aan de eettafel zat. Annemieke was erg verdrietig, maar wist dat het beter was voor allebei.
Toen Annemieke maandag thuiskwam van school, vertelde ze dat hij tegen anderen niet had gezegd dat het uit was tussen hen. Dat baarde me zorgen. Ik drukte Annemieke op het hart om niet meer alleen met hem af te spreken.
Een dag later wilde hij langskomen om iets te brengen. Hoewel ze in eerste instantie aarzelde, stemde ze er toch mee in. Toen hij opnieuw vroeg of ze de relatie nog een kans wilde geven en Annemieke weigerde, heeft hij haar koelbloedig om het leven gebracht. Mijn zoon was thuis en stormde de trap op toen hij Annemieke hoorde gillen. Maar toen hij bovenkwam was Annemieke al niet meer aanspreekbaar.
Volg je moederinstinct
Achteraf vertelden vriendinnen van Annemieke dat hij veel vaker agressief was en dwingend kon zijn op seksueel gebied. Annemieke was een ongelofelijk sterk en wijs meisje; ik had zo graag gewild dat ze mij meer vertelde in die tijd. Ik voel me dagelijks schuldig dat ik haar niet heb kunnen beschermen. Daarom: meiden, praat open over relaties en accepteer geen obsessieve afhankelijkheden. En moeders, volg je moederinstinct; dat klopt altijd.
SHELLEY 20-05-1998 † 23-06-2020 (22) – verhaal moeder Mariët
Toen Shelley ging puberen botsten we wel eens, maar ik vond het bewonderenswaardig hoe sterk ze in haar schoenen stond. Ze kreeg op haar tweeëntwintigste al veel voor elkaar en werkte hard aan een fijn leven voor zichzelf. Dat deed ze met haar twee honden, die haar steun en toeverlaat waren en overal mee naartoe gingen.
Geheim
Via sociale media leerde ze een jongen kennen uit ons dorp. In het begin hield ze hun relatie geheim. Dat vond ik apart; normaal gesproken deelde Shelley alles met mij. Toen ik hem ontmoette, kwam hij over als een beleefde jongen. Wel kwamen ze uit twee totaal verschillende werelden. Terwijl Shelley en ik met z’n tweeën waren en het nooit echt breed hadden, kreeg hij op zijn drieëntwintigste al een hele dure auto van zijn ouders.
Peperdure cadeaus
Het begon me dwars te zitten dat Shelley tijdens de relatie veel minder tijd met haar vriendinnen doorbracht. Ik kreeg het gevoel dat hij daar wat mee te maken had. Ook merkte ik dat hij tussen mij en Shelley in probeerde te komen. Ik denk dat hij zich snel buitengesloten voelde. Shelley was grappig en gevat, maar het duurde altijd even voordat hij haar grapjes begreep. Hij raakte vaak gefrustreerd omdat hij het niet kon volgen. Ook viel het me op dat hij zonder enig empathie reageerde als Shelley emotioneel was. Hij snauwde haar af en schreeuwde dat ze zich niet moest aanstellen en kon haar vervolgens overladen met peperdure cadeaus.
Isoleren
Elke keer als ik hem zag, kreeg ik een raar gevoel. Het leek alsof hij Shelley probeerde te isoleren en haar volledig voor zichzelf wilde hebben. Ik denk dat ze bang voor hem was en niet tegen hem in durfde te gaan. Zelfs Shelley’s honden reageerden negatief op hem. Daardoor had ik eigenlijk moeten weten dat hij niet te vertrouwen was.
Ons laatste contact was via een appje. Ze stuurde me een rood hartje met de tekst: ‘Ik hou van je mama’. Een paar uur later stormde mijn vriend de trap op. “Mariët, er is iets aan de hand bij Shelley’s huis.” Hij liet me een nieuwsartikel zien met een foto van haar appartement en de tekst dat een jonge vrouw was overleden. We sprongen direct in de auto; de straat stond blauw van de zwaailichten. Mijn leven zou daarna nooit meer hetzelfde zijn.
Horrorfilm
Het was ondraaglijk om Shelley’s dood via de media te moeten vernemen, terwijl er al urenlang mensen rondliepen. Zijn gruwelijke daad was als een scène uit een horrorfilm, zo bleek uit het rapport. Maar het vonnis werd beperkt tot doodslag, vanwege gebrek aan bewijs. De kans is groot dat hij bij zijn vrijlating terugkeert naar ons dorp. Ik kijk er niet naar uit dat ik straks de moordenaar van mijn kind kan tegenkomen. Pogingen om een plaatsverbod te krijgen lijken tot nu toe te mislukken.
Shelley en hij hadden slechts een half jaar een relatie, waarin ze vaak ruzieden. Ook op de avond dat het gebeurde, hoorde de omgeving luid gebonk en geschreeuw. Ik had nooit gedacht dat het zo ver zou komen, maar mijn onderbuikgevoelens waren er altijd. Had ik daar maar naar geluisterd.
Het is belangrijk dat we als samenleving onze ogen openen, dat we signalen van intieme terreur herkennen en niet langer wegkijken. Geweld in een relatie is nooit iets om te bagatelliseren. Als je in zo’n relatie zit, stap eruit en doe aangifte.
EVA 29-07-1992 † 15-05-2021 (28) – verhaal ouders Anneke & Johan
Volendam is niet zo groot, Eva woonde slechts een paar straten verderop. Ze kwam dan ook dagelijks op de koffie, als ze klaar was met haar werk in de viswinkel. Als ik haar oude collega’s tegenkom, verlangen ze altijd weemoedig terug naar haar leuke gesprekje en lieve lach vanachter de toonbank.
Snel samenwonen
Toen ze de eerste keer met die jongen thuis kwam, schrokken mijn man en ik van zijn excentrieke verschijning. Hij had grote spierballen en zat helemaal onder de tattoos. Ik denk dat Eva dat heel interessant aan hem vond, want ze ging al snel met hem samenwonen. Ze hield verborgen dat hij coke en anabolen gebruikte, maar wanneer hij bij ons op bezoek kwam, zag ik dat zijn handen enorm trilden. Van die middelen kan ook je gedrag veranderen, het maakt je zelfverzekerder en soms zelfs ook agressief.
Sociaal geïsoleerd
En dat gebeurde inderdaad. Als iemand ook maar iets te lang naar Eva keek, stormde hij er woedend op af. Hij was controlerend en dwong haar te videobellen als ze deur uit was om te checken met wie ze was. Ze raakte totaal sociaal geïsoleerd: het liefst stopte hij Eva in een kooitje.
Eva maakte het uit, ze trok zijn gedrag niet meer. Hij had inmiddels veel schulden opgebouwd door zijn drugsgebruik en kon die aflossen als hij vrijwillig in dienst zou gaan bij het vreemdelingenlegioen. Dat probeerde hij, maar lang hield hij het daar niet vol. Hij vluchtte terug naar Nederland en vertelde Eva over zijn traumatische ervaringen. Ze had hem gemist. En omdat hij clean was en ze hem wilde helpen, nam ze hem weer in huis. Maar na drie maanden begon hij weer te gebruiken en vertelde haar dat hij stemmen in zijn hoofd hoorde. Als ze hem vroeg in therapie te gaan, knikte hij ja, maar hij ging uiteindelijk nooit.
Dagelijks drugs
De relatie werd nog verstikkender dan voorheen. Eva had een boek gekocht over narcisme, in de hoop een manier te vinden om met hem om te gaan. Dat had ze verstopt, want dat mocht hij natuurlijk niet vinden. In deze periode gebruikte hij dagelijks cocaïne en andere middelen. Een zaterdagavond trok Eva het niet meer en kwam verslagen onze keuken binnenlopen. We probeerden toen tot haar door te dringen. Dit kon zo toch niet langer? Eva was het met ons eens. Maar omdat hij zo instabiel was door de drugs, wist ze dat ze goed moest nadenken over het moment waarop ze het zou uitmaken. Verslagen vertrok ze naar huis.
Die avond, om vijf over half negen, liep ze bij ons de deur uit. Uit de autopsie bleek dat ze om negen voor negen al niet meer in leven was.
Omdat mijn appjes aan Eva zondagochtend niet aankwamen, appte ik hem. Hij zei dat ze aan het douchen was, maar ik vertrouwde het niet. Toen we bij hun huis aankwamen, waren de gordijnen dicht. Ik heb op de ramen staan bonken, maar er werd niet opengedaan. Kennelijk probeerde hij op dat moment zijn eigen leven te beëindigen. De politie heeft een raam van de deur ingeslagen en vond hem bloedend in de badkamer. Eva lag levenloos op de bank.
Hoop hem beter te maken
Hij was die avond aan de coke, steroïden en had een fles wodka gedronken. Het boek over narcisme lag op tafel, dus we denken dat hij dat gevonden heeft en ontploft is. Deze jongen had grote psychische problemen en Eva hoopte hem beter te kunnen maken. Dat heeft uiteindelijk haar eigen leven gekost.
JOLANDA 20-05-1969 † 20-02-2002 – verhaal vader Louis
“Heb je het daar nou nog steeds over?”, is wat ik mensen hoor zeggen. Maar zij begrijpen niet dat dit verdriet van levenslange duur is. Het is nu bijna 22 jaar geleden dat mijn dochter Jolanda vermoord werd door haar ex. Ten tijde van haar overlijden lag ik in het ziekenhuis voor een openhartoperatie. Het moment dat ik wakker werd, zaten er twee rechercheurs aan mijn bed die mij beschuldigden van de moord. Wekenlang werden mijn gezin en ik verhoord, gewantrouwd, zonder enig hulp – terwijl de dader bij ons troost zocht. Dit zijn de trauma’s die nooit verdwijnen, hoe hard je ook probeert.
Verbroken contact
Jolanda was de oudste van onze vier kinderen. We hadden een heel hecht gezin. Toen ze op haar vijftiende een zes jaar oudere jongen ontmoette, veranderde er iets. Wat begon als vriendschap veranderde in romantische liefde. We merkten dat Jolanda zich steeds meer terugtrok en niet met ons wilde praten over haar relatie. We keurden het niet af, hij gedroeg zich ook altijd voorbeeldig bij ons, maar we voelden wel hoe hij Jolanda geleidelijk bij ons wegtrok. Hij wilde haar voor zichzelf hebben. Toen ze eenmaal met elkaar gingen samenwonen, verbraken ze het contact.
Na een paar jaar zagen we Jolanda langzaamaan weer. We probeerden de band te verbeteren door een gezinsvakantie naar Turkije voor te stellen. Hoewel hij weigerde, besloot Jolanda mee te gaan. Een onschuldig verzoek van een ober om met haar uit te gaan, leidde tot een verontrustende uitspraak. “Papa, dit mag je niemand vertellen. Als hij hierachter komt, vermoordt hij me.”
Vooropgezet plan
Een half jaar later werd deze vrees werkelijkheid. Op de beruchte dag ging hij bij haar langs ‘om zijn spullen op te halen’, Jolanda had twee weken daarvoor de moed verzameld om hun relatie te beëindigen. Maar het was een vooropgezet plan. Hij heeft haar om het leven gebracht en daarna al zijn sporen uitgewist door het hele huis overhoop te halen, zodat het leek alsof er was ingebroken. De rechercheurs beschuldigden ons gezin. Terwijl hij, de echte dader, bij ons thuis kwam om te huilen. Zes weken lang hield hij dit spel vol. Totdat ik het bewijs vond, het moordwapen waar zijn vingerafdrukken op zaten.
Nooit erkenning
Hij heeft de daad nooit bekend, maar voor ons is het duidelijk dat hij het niet kon verkroppen dat zij de relatie met hem beëindigde. Zijn eerdere woorden spraken boekdelen: “Als ik haar niet kan krijgen, mag niemand haar hebben.” Al die tijd hebben wij geen hulp gekregen, het onderzoek eiste zijn tol. Het hele gezin werd wekenlang langdurig verhoord. Onze jongste dochter was zo getraumatiseerd dat ze zelfs suïcidale gedachten kreeg. Pas toen ontvingen we enige bijstand. Als familie zijn we er hechter door geworden, maar het is pijnlijk dat er nooit erkenning is geweest voor het verdriet dat ons gezin heeft moeten doorstaan.
De nasleep van zo’n tragedie toont dat er meer aandacht moet zijn voor nabestaanden. Mensen hebben directe hulp nodig, zonder eindeloze wachtlijsten. En begrip, want het verlies van een geliefde, zoals onze Jolanda, draag je levenslang met je mee.
CLARINDA 23-09-1986 † 08-09-2021 – verhaal moeder Lia
Ik heb mijn dochters altijd vrij opgevoed en gestimuleerd om zich te ontwikkelen tot onafhankelijke vrouwen. Clarinda, mijn jongste, was daar het levende voorbeeld van. Ze was criminoloog, werkte bij de kinderbescherming en had als doel ervoor te zorgen dat kinderen in veiligheid opgroeiden. Ze genoot van het leven en was altijd bereid anderen te helpen.
Isoleren
Toen ze die man via een dating app ontmoette, leek alles perfect. Hij was leraar, echt zo’n vrolijk type. Het eerste jaar van hun relatie verliep vlekkeloos, ze waren hartstikke verliefd. Maar toen ze gingen samenwonen, liep het helemaal stuk. Niemand mocht meer bij hen over de vloer komen, hij verbood bezoek. Clarinda raakte totaal geïsoleerd. Ook wij mochten haar niet meer zien, maar Clarinda hield vol dat ze die privacy zelf ook fijn vond. Het was verschrikkelijk, maar ik wilde me niet opdringen.
Bont en blauw
Vanaf het moment dat Clarinda zwanger werd, ging de relatie verder bergafwaarts. Zes weken na de geboorte van hun kind, belde ze mij huilend op. “Je moet nu komen, ik moet hier weg.” Wat ik daar aantrof, vergeet ik nooit meer. Ze was helemaal vermagerd, bont en blauw geslagen. Ze vertelde me dat hij haar tijdens haar zwangerschap mishandelde en dat ze meerdere keren naar een hotel was gevlucht. Ik heb haar meegenomen naar ons huis, en gevraagd of ze bij ons wilde blijven wonen. Even leek ze daarmee akkoord te gaan, maar na drie maanden besloot ze toch terug te verhuizen naar hem.
Hij wist haar zover te krijgen door berouw te tonen tijdens de uren dat hij hun kind mocht zien. Hij stelde voor om in therapie te gaan en zou er alles aan doen om zijn agressie onder controle te krijgen. Ze gaf hem nog een kans. Ik maakte me grote zorgen, maar als ik vroeg hoe het ging, zei ze steevast: ‘Mam, ik weet wat ik doe, het komt goed’. Ik had vertrouwen in haar omdat ze exact wist welke instanties ze moest inschakelen en ze was een sterke vrouw met veel verantwoordelijkheidsgevoel. Maar hem vertrouwde ik niet meer.
Beloftes
Ondanks zijn beloftes om te veranderen, ging het geweld door. Na enige tijd besloot Clarinda een einde te maken aan de relatie om haar dochter te beschermen. Het huis waar ze toen woonde met haar dochter stond op zijn naam. Ze wilde het huis op haar eigen naam zetten. Dat liep uit op een kort geding en schoot bij hem volledig in het verkeerde keelgat. Achteraf denk ik dat hij nog hoopte op een doorstart van de relatie, en dat deze stap betekende dat de deur voorgoed op slot ging.
Toen ze op een middag naar ons toe kwam om de papieren te regelen, heeft hij haar op de parkeerplaats voor ons huis opgewacht. Op klaarlichte dag bracht hij Clarinda, voor de ogen tientallen mensen, op gewelddadige wijze om het leven.
Voorkomen
Clarinda wist door haar werk bij de kinderbescherming precies waar ze mee te maken had. Ondanks haar gevoel van schaamte, over dat zij zelf in zo’n penibele situatie terecht was gekomen, heeft ze meerdere meldingen gemaakt bij instanties. Terwijl hij bekend was bij de politie en geestelijke gezondheidszorg, heeft niemand dit zien aankomen. Er moet iets veranderen aan de slechte onderlinge samenwerking tussen organisaties en de kennis over femicide. Diep vanbinnen denk ik dat de moord op mijn dochter voorkomen had kunnen worden.
LINDA 27-11-1970 † 19-01-1993 (22) – verhaal ouders Jef & Anneke
Linda ontmoette hem bij de kanovereniging. Het viel gelijk op dat hij geen makkelijke jongen was. Hij had een lastige jeugd en was onder behandeling voor zijn gedrag. Ondanks zijn gecompliceerde karakter, zag Linda iets in hem wat anderen niet zagen. Door haar liefde ging hij zich beter voelen; bij Linda voelde hij zich veilig. Na twee jaar verkering, ze waren pas achttien, besloten ze om samen te wonen. Ik stond daar niet achter, maar wilde haar ook niet tegenhouden.
Opgesloten
Na ongeveer vijf jaar begon Linda zich enorm opgesloten te voelen in hun relatie. Hij was heel negatief, bleef altijd thuis en had eigenlijk nooit ergens zin in. Het gaf Linda het gevoel gevangen te zitten in een saai huwelijk. Toen ze het met hem uitmaakte, was hij furieus. Hij gaf haar de schuld van al zijn ellende. ‘Zij heeft mijn leven uitzichtloos gemaakt’, schreef hij later in een van zijn brieven die later in hun huis gevonden zijn.
Laatste ontmoeting
Op de dag van hun laatste ontmoeting ging het vreselijk mis. Hij had van tevoren gepland hoe hij haar om het leven zou brengen en had dat gedetailleerd beschreven in de gevonden brieven. Eigenlijk wilde hij zichzelf ook van het leven beroven, maar zijn zelfmoordpoging mislukte. Linda overleefde het niet.
Het moment waarop mijn vrouw en ik te horen kregen dat onze dochter dood was, verkeerden we in diepe shock. En het meest onbegrijpelijke was dat we volledig aan ons lot werden overgelaten. Details over Linda’s dood kregen wij niet van de politie of officiële instanties, maar hoorden we via de radio. Op slachtofferhulp hoefden we ook niet gelijk te rekenen; pas weken later ontvingen we die nadat wij zelf bij instanties hadden aangeklopt. In plaats daarvan werd ik, als laatste die haar levend zag, uitvoerig verhoord door de politie.
Crime passionnel
Hoewel zijn voorbedachte rade duidelijk uit zijn brieven naar voren kwam, werd hij vrijgesproken van moord en veroordeeld voor doodslag. Zijn advocaat noemde de gewelddaad een ‘crime passionnel’, wat suggereerde dat het een daad uit liefde was. Voor ons was dit onbegrijpelijk. Die verbijstering hebben we nooit kunnen uiten; er bestond voor ons geen mogelijkheid om te spreken in de rechtszaal. We voelden ons compleet machteloos.
Lotgenoten
In onze zoektocht naar gerechtigheid en steun ontmoetten we andere ouders die een vergelijkbaar verlies hadden geleden. Het was zo fijn om de pijn te kunnen delen met lotgenoten, we besloten de Vereniging Ouders van een Vermoord Kind op te richten. Inmiddels heten we de Federatie Nabestaanden Geweldslachtoffers (FNG). Samen hebben we gestreden voor spreekrecht van nabestaanden. Sinds 2005 is dat recht er gelukkig. Tot die tijd mochten nabestaanden geen woord zeggen in de rechtszaal, terwijl de verdachten wel hun gevoelens mochten uiten. Zo konden ze de zaak afzwakken; ze hadden letterlijk meer rechten dan degene die zij het onrecht hadden aangedaan.
Ik denk dat door het spreekrecht van nabestaanden nu meer duidelijk wordt dat er van een ‘crime passionnel’ geen sprake is. Als iemand moordt vanuit een psychisch ziektebeeld heeft dat natuurlijk gevolgen voor de strafmaat, maar het is en blijft moord.
WENDY 06-07-1983 † 23-07-2013 (30) – verhaal moeder Hester
Wendy was ontzettend spontaan. Ik vond haar soms wel wat impulsief, maar ze bleef een verstandige meid en zorgde goed voor haar zoontje. Toen ze scheidde van de vader van haar kind bleef ze een tijdje vrijgezel, totdat ze via een online datingsite die jongen ontmoette.
Vastberaden
De eerste jaren van hun relatie hadden ze het fijn samen. Maar op een dag stond ze huilend bij mij aan de keukentafel. Ze had hem erop betrapt nog steeds actief datingsites te gebruiken. Toch was Wendy vastberaden om voor hun relatie te vechten; opgeven was niet haar stijl. Ze maakten het goed, gingen samenwonen en zorgden samen voor haar zoon. Het leek allemaal goed te gaan, maar achteraf denk ik dat Wendy mij niet alles vertelde. Toen de relatie hem ging benauwen, maakte hij het uit. Ik had verwacht dat Wendy verdrietig zou zijn, maar het leek eerder alsof ze opgelucht was.
Stalken
Twee dagen na het uitmaken, wilde hij haar terug. Hij had spijt. Maar Wendy had daar geen behoefte aan en maakte hem dat duidelijk. Hij kon dat niet verkroppen, en zo begon het stalken. Hij hackte haar sociale media-account, stond dagenlang voor haar deur naar binnen te turen en bedreigde haar. “Als ik je niet kan hebben, mag niemand jou”, zei hij. Zijn gedrag was huiveringwekkend. Omdat hij zijn zin niet kreeg in de verdeling van de spullen, bracht hij een van hun drie katten om het leven. “Twee katten zijn beter te verdelen dan drie, dus eentje moest dood”, zei hij.
Ze diende aanklachten tegen hem in. Maar toen hij dat doorkreeg, stond hij weer in haar tuin. Hij zei dat hij zou stoppen als ze de aanklachten introk. Wendy deed dat, maar zijn stalkgedrag ging door. Ze kreeg het advies een dagboek bij te houden van hoe en wanneer hij haar stalkte.
De politie zei dat ze pas actie zouden ondernemen als hij haar acht weken lang bleef lastigvallen. Maar zes weken later leefde Wendy al niet meer.
TBS-instelling
Ze hield haar ramen normaal gesloten, omdat ze vreesde voor wat er kon gebeuren. Maar die nacht was het bloedheet, dus had ze een raam op het kiertje gelaten. Hij heeft kilometers gereden om bij een bevriende schilder een lange ladder op te halen, en is daarmee vervolgens via het slaapkamerraam haar huis binnengedrongen. Zonder te weten dat haar kind thuis was, heeft hij haar om het leven gebracht. De volgende ochtend sprong Wendy’s zoontje op haar bed, maar toen hij zag dat ze niet bewoog, belde hij 112. Hij was pas 7 jaar oud.
Diezelfde avond is de dader opgepakt. In eerste instantie werd hij veroordeeld voor moord, maar hij ging in hoger beroep. Omdat ze niet konden bewijzen dat hij Wendy met voorbedachte rade om het leven had gebracht en hij allerlei stoornissen bleek te hebben, kreeg hij strafvermindering en het vonnis doodslag. Na drie jaar cel werd hij overgeplaatst naar een tbs-instelling.
Spreekrecht
Tijdens de rechtszitting heb ik gebruikgemaakt van mijn spreekrecht om te vertellen wat zijn daad bij onze familie heeft veroorzaakt. Ik moest tegen zijn rug praten, dat was vreselijk frustrerend. Maar het voelde wel als een opluchting en een vorm van afsluiting. Tegenwoordig krijg je wel de mogelijkheid om de dader recht in de ogen te kijken, dat heb ik erg gemist. Het strafrechtelijke proces gaat al beter dan tien jaar geleden, maar het blijft absurd dat de politie niet eerder ingrijpt bij zulk intens stalkgedrag.
SHARMILA 9-11-1986 † 23-01-2014 (27) – verhaal moeder Sandra
Sharmila was als kind al erg onafhankelijk, vol rebelse energie. In ons gezin, bestaande uit mijn nieuwe echtgenoot, Sharmila en haar jongere broer uit mijn eerdere huwelijk, waren we buitengewoon open met elkaar. We deelden alles. Tijdens de feestdagen hadden we vaste tradities, die vonden we belangrijk en daar genoten we enorm van.
Isoleren
Op haar zesentwintigste ontmoette ze een jongen in een café, hun relatie ontwikkelde zich snel. Voordat ze iets met hem kreeg, was Sharmila altijd enorm vastberaden, vond financiële onafhankelijkheid belangrijk en liet zich nooit domineren. Maar tijdens haar relatie met hem merkte ik dat Sharmila veranderde. Ze werd stiller en haar bezoeken werden zeldzamer; hij leek haar te isoleren.
Ze had wel verteld, toen ze nog open met ons communiceerde, dat hij in het verleden een drugsprobleem had, maar ze verzweeg dat hij weer gebruikte. Ze vertelde ons niets over hun ruzies en hoe hij haar mishandelde. Ze gebruikte make-up om verwondingen te verbergen. Op een dag zag ik een enorme blauwe plek, maar ze beweerde dat ze van haar fiets was gevallen tijdens een avond stappen. In haar laatste half jaar zei ze bijna niets meer als ze op bezoek kwam. Ze zat ingetogen naast hem op de bank, terwijl ze voorheen de spontaanste van ons allemaal was.
Fysiek geweld
Kerstavond stond Sharmila plotseling voor onze deur, gebracht door een vriendin. Hij had haar op straat gezet na een verhitte ruzie, waarbij hij niet alleen al haar kleren uit het raam had gegooid, maar haar ook had geslagen. Hoewel ze er weinig over zei, sprak de enorme zwelling op haar wang boekdelen.
De volgende dag is ze toch naar hem teruggegaan, kennelijk hadden ze ‘s nachts contact gehouden. Later kwam ik erachter dat ze dat had gedaan om hem te helpen, ze wilde dat hij psychische hulp ging zoeken.
Ik zag Sharmila’s schaamte toen ze vroeg of hij welkom was bij het kerstdiner. We vreesden dat als we hem weigerden, Sharmila zelf ook weg zou blijven. Ik wilde haar graag in mijn buurt houden. Kerstmis was een traditie voor ons, dus stemden we in. Liever Sharmila dichtbij dan de zorg over wat daar thuis gebeurde.
Laatste omhelzing
Half januari zagen Sharmila en ik elkaar. Bij ons afscheid hebben we elkaar lang geknuffeld. Ik wist niet dat dit onze laatste omhelzing zou zijn.
De avond voordat het gebeurd is, reed ik nog langs haar huis, maar ik besloot haar met rust te laten. De dag erna belde mijn neef, die vertelde dat Sharmila’s straat was afgezet met linten. Toen we de politie belden, moesten we meteen naar het bureau komen. Er was een levenloos lichaam gevonden. Om te kunnen verifiëren dat het Sharmila was, werden er specifieke kenmerken opgevraagd. We vertelden over haar tatoeages. Thuis hadden inmiddels veel vrienden en familie zich verzameld. Toen de wijkagent en de recherche langs kwamen, vertelde hij dat Sharmila was geïdentificeerd.
Vrijgesproken van moord
In de rechtszaal hoorden we dat hij die bewuste dag onder invloed was geweest van enorme hoeveelheden cocaïne. Toen wij hoorden dat autopsie uitwees dat Sharmila zwanger bleek te zijn, maakte hij ineens drama. Er leek meer empathie te zijn voor hem dan voor ons, de nabestaanden. Dit leidde tot het vonnis doodslag. Hij werd vrijgesproken van moord.
Na Sharmila’s overlijden heb ik me zo schuldig gevoeld. Wat als ik die avond wel was langsgegaan? Had ik het kunnen voorkomen?
Mijn man en zoon zijn mijn steun en toeverlaat. Zonder hen had ik het niet gered. Maar nog elke maand, rond de 23ste, de dag dat Sharmila overleed, ben ik kortademig. We blijven openhartig; dit partnergeweld moet stoppen. Dat is waarom ik Sharmila’s verhaal deel.
GEA 17-02-1972 † 15-05-2020 (48) – verhaal zus Barbara
Gedurende onze kindertijd waren mijn zus Gea en ik vrijwel onafscheidelijk. Onze band was zo sterk dat mensen vaak dachten dat we een tweeling waren. Het besef van onze bijzondere relatie drong eigenlijk pas tot mij door nadat zij niet meer in leven was.
Gea was lerares, adjunct-directeur en kindercoach op een basisschool. Het liefst was ze elke dag met kinderen in de weer. Haar positieve energie kwam daar goed tot z’n recht. Haar prioriteit in het leven was haar eigen dochter; ze vond het heerlijk om moeder te zijn.
Hard van stapel
Op de verjaardag van een gezamenlijke kennis kwam Gea voor het eerst in contact met haar toekomstige man. Hij kwam amicaal over, hield van lekker eten en gezelligheid. Een echte ‘bourgondiër’. Hun eerste avondje uit was tijdens carnaval, samen met haar familie. Ik herinner me nog goed hoe Gea stralend vertelde dat ze gekust hadden. Ik was heel blij voor haar, maar hij liep wel hard van stapel.
Hij plaatste haar op een voetstuk. “Ik kan me niet voorstellen dat een vrouw van zulke klasse op mij valt”, zei hij regelmatig. Op zulke momenten beschouwde ik dat als een compliment, als iets liefdevols. Maar later in de relatie gebruikte hij dat soort uitspraken juist tegen haar, door opmerkingen te maken als: “Jij denkt zeker dat je beter bent dan ik.” Gea vertelde over knallende ruzies, dat hij haar enorm beledigde en vervolgens huilend op haar werk kon verschijnen om spijt te betuigen.
Dreigen met zelfmoord
Nadat ze trouwden en samen een huis hadden gekocht, liepen de spanningen nog hoger op. Hij manipuleerde haar en dreigde met zelfmoord. Dan fluisterde hij in haar oor: “Als ik mezelf van het leven beroof, komt dat door jouw gedrag.”
Gea wist wel dat hun relatie niet gezond was. Maar hij was in het begin zo leuk geweest, dus ze zocht een verklaring voor zijn uitspattingen. Gea deed er alles aan om hem te helpen. Maar ook al paste ze haar eigen gedrag aan, in de hoop de rust te kunnen bewaren; zijn buitensporige uitbarstingen bleven. Dusdanig dat de politie meermaals langs moest komen. Ze gaf hem weer een kans toen hij beloofde in therapie te gaan.
Beledigen en onderdrukken
Maar de ruzies werden alsmaar erger. Het beledigen en onderdrukken werd steeds heviger en frequenter. Soms was haar dochter ook aanwezig. Ze kon niet meer verkroppen dat ze zich als moeder zo liet behandelen. Op een ochtend appte ze hem dat ze wilde scheiden en ze zouden er die avond over praten.
Hij had weleens gezegd: “Als je bij me weg gaat, maak ik je kapot!” Wij dachten eigenlijk financieel, maar hij bedoelde het letterlijk. Hij heeft haar die nacht op gruwelijke wijze om het leven gebracht. In de ochtend erna pleegde hij zelfmoord, dat waar hij altijd mee dreigde.
Geen familiedrama
Onze wereld stortte in. De politie koos ervoor om de moord op mijn zus naar buiten te brengen als familiedrama. Media en omstanders namen dit over. “Familiedrama kent niet één maar twee slachtoffers,” aldus het nieuws. Dit is geen familiedrama, dit is femicide: vrouwenmoord. De samenleving heeft te weinig kennis van femicide en de bijbehorende waarschuwingssignalen. Dit moet algemene kennis worden, vooral bij de betrokken hulpinstanties.
NADINE 22-06-1986 † 02-12-2006 – verhaal moeder Wanda
Als Nadine ergens binnenkwam, leek het alsof de ruimte oplichtte. Ze had van die stralende ogen en een aanstekelijke positiviteit. Haar mooie eigenschappen waren haar kracht. Ze wilde de wereld beter maken en was altijd zo behulpzaam. Die eigenschappen bleken ook haar valkuil en zijn haar ten slotte fataal geworden.
Geforceerde charme
Ik kan me het moment nog goed herinneren dat ze hem aan ons voorstelde. Ze kenden elkaar uit de danswereld en gingen samen naar feestjes. Zij was pas 17, hij 31. Bij de eerste ontmoeting had ik al een onderbuikgevoel. Mijn man voelde hetzelfde. Maar zij was verliefd, dus dat hebben we terzijde geschoven. Het had toen ook totaal geen zin om haar iets te verbieden. Hij presenteerde zich als een charismatische man, altijd vriendelijk naar ons toe. Maar die charme voelde geforceerd, alsof hij toneel speelde.
Jaloezie
Zijn ware aard toonde zich steeds meer. Als Nadine ergens heen ging, belde hij om de haverklap om te controleren met wie en waar ze was. Zijn jaloersheid was verstikkend. En als ze samen waren, moest hij haar altijd aanraken, al was het maar met een pink. Daar kreeg je echt de kriebels van. Zijn gedrag werd steeds instabieler, hij kon haar op het ene moment uitschelden en op het andere moment overladen met bloemen en cadeaus.
Nadine wist wel dat dit niet normaal was. Ze spoorde hem aan om professionele hulp te zoeken, maar hij hield zich niet aan zijn toezeggingen. Een keer confronteerde ze hem krachtig: “Je moet hulp zoeken, anders stop ik ermee.” Hij dreigde: “Als jij het uitmaakt met mij ben ik niets meer.” Telkens als zij de relatie stopte, charmeerde hij haar tot verzoening. Totdat hij haar na een ruzie in haar gezicht spuugde. Dat vond Nadine zo respectloos, ze zette er definitief een punt achter. Toen brak er iets in hem. Het ging niet alleen over liefde, maar over een man wiens eer werd aangetast. Na hun breuk begon een periode van stalking en intimidatie.
Eeuwige stilte
Uiteindelijk, na vele weigeringen, stemde ze toe om nog één keer bij hem langs te komen om haar spullen op te halen, hopend op definitieve afsluiting. Terwijl ze voor zijn deur stond, had ik haar nog kort aan de telefoon. “Mam, ik bel je zo terug.” Die belofte werd een eeuwige stilte.
Ik had wel angstige vermoedens over zijn mogelijk gewelddadige gedrag, maar nooit had ik gedacht dat hij tot moord in staat zou zijn. Moord komt gewoon niet in je woordenboek voor. De pijnlijke realiteit is dat mijn dochter op een gruwelijke wijze om het leven is gebracht door de man die beweerde van haar te houden.
Daad van kracht
Nadine was geen vrouw die zich liet domineren. Veel mensen denken dat zoiets alleen meiden treft die niet voor zichzelf opkomen, maar het kan werkelijk iedereen gebeuren. Ook de sterke, zelfstandige vrouwen zoals Nadine. Haar verhaal laat zien hoe belangrijk het is om alert te zijn op toxische relaties. Als je erover denkt om het uit te maken met iemand die al een keer agressief is geweest, wees dan voorzichtig. Kies een neutrale plek en neem iemand mee. Ik hoop dat vrouwen realiseren dat praten over mishandeling niet zwak is, maar een daad van kracht.
Rode vlaggen
Bekijk voor meer informatie over rode vlaggen factsheet Intieme terreur van het programma Geweld Hoort Nergens Thuis.
Tips
